Κυπριακά Ακριτικά Τραγούδια
Ακριτικά τραγούδια ονομάζονται τα δημοτικά τραγούδια που δημιουργήθηκαν κυρίως κατά το χρονικό διάστημα του 10ου με 15ου αιώνα και εξυμνούν τα κατορθώματα και τις περιπέτειες μυθικών και υπερφυσικών ηρώων, των Ακριτών.
Από τις γειτονικές βυζαντινές επαρχίες του Βυζαντίου, της Καππαδοκίας, της Συρίας έφθαναν στην Κύπρο πληροφορίες και ιστορίες για τις μάχες των Ακριτών με τους Άραβες και όλα αυτά μεταπλάθονταν στη λαϊκή φαντασία και συνδυάζονταν με ντόπια στοιχεία δημιουργώντας έτσι την ντόπια ακριτική παράδοση και τα ντόπια ακριτικά τραγούδια. Άλλωστε και η Κύπρος υπέφερε για πολλά χρόνια από τις αραβικές επιδρομές και λεηλασίες.
Από τους ήρωες της ακριτικής ποίησης ο Διγενής Ακρίτας ήταν αυτός που αγαπήθηκε περισσότερο στο νησί. Ο Διγενής καλείται να πολεμήσει σε τοποθεσίες απόμακρες και μη οικίες, τοποθεσίες όπου έχουν την έδρα οι εχθροί, που άλλοτε είναι οι Σαρακηνοί, άλλοτε είναι θηρία και τέρατα και άλλοτε μπορεί να είναι και ο Χάρος. Η Πέτρα του Ρωμιού, η κορυφή του Πενταδακτύλου, η τοποθεσία Σμιγιές είναι μόνο κάποιες από τις τοποθεσίες με τις οποίες συνδέεται ο σημαντικότερος μυθικός ήρωας της κυπριακής δημώδους παράδοσης. Ο Διγενής με τις υπεράνθρωπες δυνάμεις του είναι ο μόνος που μπορεί να αντιμετωπίσει τα άγρια αυτά στοιχεία της φύσης και για το λόγο αυτό καλείται κάθε φορά από τον βασιλιά για να αναλάβει δράση. Με την προστασία και τη βοήθεια του Θεού ο Διγενής πάντοτε θα βγει νικητής από τη μάχη. Από τα τραγούδια δεν λείπει και το ερωτικό στοιχείο, καθώς ο Διγενής Ακρίτας φέρεται να εκτελεί διάφορους άθλους, έτσι ώστε να κερδίσει την αγάπη της Ρήγαινας.
Από τους ήρωες της ακριτικής ποίησης ο Διγενής Ακρίτας ήταν αυτός που αγαπήθηκε περισσότερο στο νησί. Ο Διγενής καλείται να πολεμήσει σε τοποθεσίες απόμακρες και μη οικίες, τοποθεσίες όπου έχουν την έδρα οι εχθροί, που άλλοτε είναι οι Σαρακηνοί, άλλοτε είναι θηρία και τέρατα και άλλοτε μπορεί να είναι και ο Χάρος. Η Πέτρα του Ρωμιού, η κορυφή του Πενταδακτύλου, η τοποθεσία Σμιγιές είναι μόνο κάποιες από τις τοποθεσίες με τις οποίες συνδέεται ο σημαντικότερος μυθικός ήρωας της κυπριακής δημώδους παράδοσης. Ο Διγενής με τις υπεράνθρωπες δυνάμεις του είναι ο μόνος που μπορεί να αντιμετωπίσει τα άγρια αυτά στοιχεία της φύσης και για το λόγο αυτό καλείται κάθε φορά από τον βασιλιά για να αναλάβει δράση. Με την προστασία και τη βοήθεια του Θεού ο Διγενής πάντοτε θα βγει νικητής από τη μάχη. Από τα τραγούδια δεν λείπει και το ερωτικό στοιχείο, καθώς ο Διγενής Ακρίτας φέρεται να εκτελεί διάφορους άθλους, έτσι ώστε να κερδίσει την αγάπη της Ρήγαινας.
Πηγή:Υπουργείο παιδείας και πολιτισμού Κύπρου
Η σχέση όμως της Κύπρου με τους Ακρίτες ήταν και πιο άμεση, καθώς πιστεύεται ότι κατά τις αραβικές επιδρομές ένα σώμα Ακριτών, οι επονομαζόμενοι Απελάτες Μαρδαΐτες, είχαν μεταφερθεί και εγκατασταθεί στην περιοχή της Μόρφου με σκοπό τη φρούρηση του νησιού. Οι πολεμιστές αυτοί μάλιστα εισήγαγαν στην Κύπρο τη λατρεία του προστάτη αγίου τους, του Αγίου Μάμα. Ο άγιος Μάμας μέσω αυτών των ακριτικών στρατιωτικών ταγμάτων και δια της Μόρφου, όπου προς τιμή του κτίστηκε εκκλησία και μοναστήρι, θα περάσει σε διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις και θα λατρευτεί σε ολόκληρο το νησί.
Ο Σαρακενός
Το Κυπριακό τραγούδι του «Σαρακενού», όσο κι αν παραδόθηκε προφορικά με τις αναπόφευκτες παραφθορές, διασώζει στοιχεία αρχαιότητας που το συνδέουν με τις γραπτές παραλλαγές των ακριτικών επών, αλλά και με ακριτικά τραγούδια άλλων περιοχών, ενώ ταυτόχρονα δείχνει και τα ιδιαίτερα στοιχεία των τοπικών Κυπριακών ακριτικών τραγουδιών, όπως ο επίλογος «του ποιητή» ή το «σκαμνί» του βασιλιά που κινδυνεύει από το κατόρθωμα του ήρωα, (σαφής αμφισβήτηση της βασιλικής εξουσίας, όπως άλλωστε το έκαναν τόσοι και τόσοι ισχυροί στρατηγοί στο Βυζάντιο) κλπ. Καταρχάς, η περιγραφή του πολυτελούς πύργου του Σαρακηνού θυμίζει τις ανάλογες περιγραφές του Επους για το παλάτι του Διγενή στον Ευφράτη.